Türkiye’de Lisansüstü Eğitim Hakkında Her Şey

Lisans üstü eğitim nedir?

Lisans üstü eğitim demek lisan eğitimini yani 4 yıllık bir üniversite diplomasını aldıktan sonraki eğitim demek. Türkiye’de lisansüstü eğitim denildiği zaman bahsedilen 3 tane ana program var. Bunlar iki tanesi tamamen akademik ilerleme sağlayan yüksek lisans yani master derecesi ve doktora (phd) dereceleri. Bu iki dereceyi tamamladıktan sonra ise  çeşitli akademik araştırmaları yapıp sınavları geçerek bir gün profesörlüğe kadar ilerlemen mümkün. Bunların dışındaki bir diğer derece ise MBA derecesi, yani aslında o da bir yüksek lisans derecesi ama amacı akademik kariyer değil. Özellikle iş hayatında 5-10 yıl geçirdikten sonra kariyerinde bir adım öne çıkmak, belki terfi almak ve iş hayatındaki diğer insanlarla bağlantı kurmak isteyen insanların tamamladıkları bir program. Bu yüzden de devlet üniversiteleri de dahil olmak üzere paralı olan bir program.

Lisans üstü eğitim ücretli mi?

Lisans üstü eğitim ile kast ettiğimiz yüksek lisans ve doktora derecesi ise bunu ücretsiz olarak yapmak mümkün. Lisans eğitimini tamamladıktan sonra gerekli koşulları yerine getirir ve kabul alırsan devlet üniversitelerinde eğitime para ödemezsin ki buna harç da dahil. Biliyorsun artık normal öğrenim süreleri içinde üniversite harcı ödenmiyor. Özel üniversitelerde ise durum biraz farklı. Bazı özel üniversiteler hatta çok iyi olanlar bile bazı programlara %100 burslu öğrenci alıyorlar, bazen ise farklı oranlarda indirim sağlayabiliyorlar. Tabi yine de paralı lisans üstü dereceleri yok mu? Özelde tabi ki var ve yine tekrar etmem gerekirse bütün MBA programları maalesef ki ücretli.

Lisans üstü eğitim nasıl bir şey?

Yüksek lisans 2 yıllık bir program ve 2 yıl boyunca (dört dönem ki bir dönemde çok ders alırsan üç dönemde de tamamlamak mümkün) ders alınır ve ideal şartlarda da son iki dönemde tez yazılır. İnternette 1 yıl ders + 1 yıl tez diyenlere inanmayın, bir dönemde 4 ders almak gerçekten imkansıza yakın. Tabi çoğu kişinin 1-2 dönem uzattığını ve tezi bu döneme sarkıttığı da bir gerçek çünkü dersler gerçekten ağır. Tez için konuyu ben derslerim bittikten sonra belirlemiştim ama bazı küçük çakallar konuyu baştan belirlemiş, bazıları hocaların projelerine dahil olup oradan ilerlemiş ve ben saf saf başka başka dersler alırken bu küçük  çakallar tez konularıyla ilgili dersler alıp her ders için hazırladıkları projelerde ufak ufak tezi yazmış. Küçük çakal dediğime sen bakma, o işin esprisi. Aslında eğitimini hızlıca tamamlamak ve tezini çabucak yazmak istiyorsan mutlaka ya bu arkadaşları örnek al ya da direkt bir hocanın proje grubuna katıl. Tek başına tez yazmak çok zor.

Doktora programına gelirsek o da 4 yıllık bir program ve genellikle 2 yıl ders alınıyor sonra bir yeterlilik sınavına giriyorsun. Yeterlilik sınavı da aldığın derslerden, çalıştığın konulardan sorular cevapladığın sözlü bir sınav. Genellikle ilk seferde geçen duymadım, o yüzden moral bozmamak gerek. Yine 1-2 dönem uzatmalar oluyor. Sonrasında tez yazma, hocalarla tez izleme komiteleri ve tez savunma.

Tez savunması nasıl bir şey?

Yüksek lisans programları genellikle, doktora programları ise istisnasız tez istiyor. Tezsiz yüksek lisanslarda küçük bir proje hazırlayıp bir komiteye sunuyorsun ve geçer not alırsan mezun oluyorsun. Tezli yüksek lisans ve doktorada ise bir tez komitesi oluyor. Yüksek lisans komitesi genellikle 3, doktora komitesi ise genellikle 5 kişiden oluşuyor. Komitede tez danışmanın, bölümünden 1-2 hoca ve başka bir üniversiteden aynı alanda çalışan 1-2 hoca oluyor. Yüksek lisansta tezi bitirince komiteye 15-20 gün önceden yolluyorsun ve bu insanların tezi okumaları bekleniyor.

Doktorada ise tez yazma sürecinde 3 kere tez izleme toplantısı oluyor, tezinin ilerleyişini anlatıyorsun. Tezi bitirince ise yine komiteye 15-20 gün önceden yolluyorsun ve bu insanların tezi okumaları bekleniyor. Bekleniyor diyorum çünkü bazıları didik didik okurken bazı hocaların detaylı bir okuma yaptığından şüpheliyim. Sonrasında ise kısa bir tez sunumu yapıyorsun, sonra hocalar tezinle ilgili sorular soruyor. Eğer sorularını cevaplayıp tezini savunabilirsen ya büyük bir düzeltme alıyorsun ya küçük bir düzeltme alıyorsun ya da düzeltmesiz mezuniyet. Düzeltme alınca da ortalama 1 aylık bir süren oluyor. Bu arada ben tezime hiç düzeltme almamıştım, bir alkış alayım! 🙂

Lisansüstü programlara nasıl başvuru yapılır?

Aşağıdaki koşullar minimum koşullar ve bunlara sahipsen gidip herhangi bir üniversiteye başvuru yapabilirsin:

• Yüksek lisans için üniversite diploması veya mezuniyete 1 dönem kaldığını gösterir bir not dökümü/öğrenci belgesi, doktora için yüksek lisans diploması veya yine mezuniyete 1 dönem kaldığını gösterir bir not dökümü/öğrenci belgesi
• Çoğu bölüm için 4.00 üzerinden 2.00 ortalama
• 2 tane akademik referans mektubu
• İlgili bölümden ALES’te min. 60-70 puan
• Çoğu bölüm için geçerli ve yeterli bir İngilizce puanı

Şimdi bunlar benim hatırladıklarım tabi ama her üniversite ve bölüm farklıdır. Mesela bazı bölümler sadece aynı bölüm mezunlarını tercih eder, bazı bölümler için ise bu önemsizdir. Bunları öğrenmenin en iyi yolu ilgilendiğin üniversite ve programın websitesini kontrol etmek ve mümkünse bölüm asistanlarına veya hocalarına kısa ve saygılı bir mail atmak. Büyük ihtimalle geri dönüş alacaksındır. Yalnız cevap alamazsan insanları da taciz edip kendini kara listeye aldırma derim 🙂

Bir de doktoraya başvurmak için yüksek lisans şart değil ama Türkiye’de ben lisanstan doktoraya alınan hiç duymadım. Yalnızca şöyle bir imkan var eğer yüksek lisans ders döneminde üstün başarı gösterirsen bir sınava girip tezi atlayıp doğrudan doktoraya geçebiliyorsun. Bence az bilinen değerli bilgilerden.

Giriş Sınavları Nasıl Oluyor?

Bu koşullar değişiyor ama genelde önce bir yazılı sınav veya test verilir ve alanla ilgili bilinmesi gereken her şey ama herrr şey sorulur. Buna hazırlanmak için bölümün websitesinde bir okuma listesi verilir. O okuma listesindeki konulardan sorular olur. Ben mesela tam 9 ay boyunca 12 tane kitabı özetlemiş ve deliler gibi çalışmıştım. Sonrasında ise bir sözlü mülakat olur. Bazı bölümler bu mülakatta hedefin neler, neden lisans üstü eğitim yapmak istiyorsun gibi hafif sorular sorarken bazıları çatır çatır alan bilgisi sorar. Doktorada da mesela yüksek lisans teziyle ilgili sorular gelir genellikle ama bu yine bölümden bölüme değişir. Bizde ağlatana kadar alan bilgisi soruyorlardı mesela 🙁

İngilizce Ne Kadar Önemli?

Eğer akademik kariyer yapmak konusunda ciddiysen epey önemli. Hatta belki senin başvuracağın bölümde hiç önemli değilse bile önemli çünkü tez yazarken ihtiyacın olacak kaynakların çoğu İngilizce bir akademik dil olduğu için İngilizce olacak ve iyi bir İngilizcen yoksa ya arkadaşlarına muhtaç olacaksın ya da çeviri bürolarına para saçacaksın. Bu arada bu konuda biraz yardıma ihtiyacın varsa, daha önce İngilizce öğrenmeyi kolaylaştıran uygulamaları ve İngilizce öğrenmek için illa yurt dışına mı gerek yazılarımda gerekli her şeyi detaylıca anlattım. Yetmedi, bir de İngilizce öğrenmekle ilgili hiçbir yerde duyamayacağın gerçekleri videomda anlattım. Bir göz atmanı tavsiye ederim.

Türkiye’de lisans üstü eğitimle ilgili bilinmesi gereken her şey bu kadar.

Daha fazlası içinse videoya mutlaka göz at 😉

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=SB6VcmRVv64&w=560&h=315]

Bu arada başka konularda yardıma ihtiyacın olursa ben hep instagram‘dayım, bir merhaba dersen çok sevinirim.

Sevgiler,

Ayça