Yılın son çevrekliğine girerken güçlü hedefler belirleyerek yeni yıla 1-0 önde bir başlangıç yapmak mümkün. Hedef belirlemek denilince herkesin aklına ilk olarak SMART hedefler geliyor. İş dünyasında SMART hedefler ve çeşitli varyasyonlarını kullanmak mantıklı olsa da kişisel hedefler söz konusu olduğunda SMART hedefler yönteminin uygulanabilirlik açısından biraz zor olduğunu düşünüyorum. Kişisel hedefler belirlerken aslında ihtiyacımız olan hedef belirlemekten çok uygulanabilir bir eylem planı oluşturmayı öğrenmek.
Güçlü Hedef Ne Demek?
Güçlü bir hedef, bir amaca hizmet eden, net bir şekilde tanımlanmış, motive edici, olumsuzluk eki taşımayan ve ulaşılabilir bir hedef demektir. Bir hedefin "güçlü" olabilmesi için o hedefi okuyan herhangi birinin net olarak ne yapacağını anlaması gerekir.
Örneğin; "Kitap okumayı ihmal etme" güçlü bir hedef değildir. Hangi kitabı, ne zaman, ne kadar süreyle ve ne amaçla okuyacağımız belli değildir. Üstelik bu hedef bir olumsuzluk eki taşıdığı için bilinçaltının bu hedefi "ihmal et" şeklinde algılaması olasıdır. Tıpkı "pembe fili düşünme" dediğimiz zaman aklımıza ilk gelen şeyin pembe bir fil düşünmek olduğu gibi.
Bir başka örnek olarak "Sınava hazırlan" yine güçlü bir hedef değildir. Bir sınava hazırlanma süreci okuma, dinleme ve izleme gibi süreçlerin yanı sıra çeşitli şekillerde aktif pratik gerektiren kompleks bir süreçtir. Bir başkası bu hedefi gördüğü zaman neyi ne şekilde yapacağını net olarak bilemez.
Eğer hedef belirlemek konusunda çok zayıfsanız ve hedeflerinizi gerçekleştirmek konusunda kendinizi gelişime açık buluyorsanız, işe öncelikle içi bol alıştırmalarla dolu olan kitabım Karar Ver, Planla, Harekete Geç'i okuyup temelleri öğrenerek başlamanızı öneririm.
NETLİKTEN UZAK HEDEFLER, ENİNDE SONUNDA ERTELENMEYE MAHKUMDUR.
Hedef Belirlerken Yapılan Hatalar
Hedef belirlerken çok sık yapılan birçok hata ile karşılaşıyorum. Çoğu zaman ne yapmalı sorusunun cevabını konuşuyoruz ama bu sefer kaçınılması gereken hataları ve nedenlerini konuşarak işe başlayalım.
1. Çok Uzun Vadeli Hedefler Belirlemek
Yıllık ve hatta 5 yıllık hedef belirlemek, kurumsal hayatın dışında gerçekçi olmayan bir yaklaşım. Öncelikle insan, odağını bu kadar uzun süre aynı hedef üzerinde tutmak konusunda başarısız bir varlık. Üstelik belirlenen hedeflerin zaman aralığı uzadıkça, bireyin motivasyonu da ikinci günden itibaren hızla düşüyor. Uzun vadeli hedefleri sıralayıp hayatını kökten değiştireceği masalına inanan bizler ise "neden böyle oldu?" sorusu ile baş başa kalıyoruz.
2. Gerçeklikten Çok Uzak Hedefler Belirlemek
Hedef belirleme yöntemleri üzerine verdiğim eğitim ve programlarda gözlemlediğim en büyük hata uzun vadeli bir vizyonu hedefler ile karıştırmak. Eğer bir vizyon belirleyip bu vizyonunuzu gerçekçi hedeflere nasıl dönüştürebileceğinizi merak ediyorsanız, Online Gelişim Grubumun "Kişisel Vizyonumuzu Nasıl Belirleriz?" modülü ile tanışmalısınız.
Her insanın hayalleri ile beslediği büyük bir vizyonu olmalı. Bu insanı çok besleyen bir şey fakat bir birey hedef belirleme süreçlerinde aynı anda hayatın 5 farklı alanında aynı anda büyük değişimler yapmaya odaklanmaktan kaçınmalı.
"HEDEFLERİNİZE ULAŞIRKEN OLDUĞUNUZ KİŞİ, HEDEFLERİNİZE ULAŞTIĞINIZDA ELDE ETTİĞİNİZ ŞEYDEN DAHA ÖNEMLİDİR." HENRY DAVID THOREAU
3. Sonuç Odaklı Hedefler Belirlemek
Değişim arzusu bizler için öyle güçlü bir arzu ki bir şeyleri değiştirmeye niyetlendiğimizde upuzun bir liste yapmaya başlıyoruz. İşin ilginç yanı neredeyse bütün hedeflerimiz bir sonuca odaklanıyor. Kilo vermek, işe girmek, sınavdan yüksek puan almak, yabancı dil öğrenmek... Hepsi yalnızca sonuca odaklanan ve kompleks süreçler içeren hedefler.
Hedef belirlemenin amacı tabi ki iyi sonuçlar elde etmek fakat hedef belirleme sürecinin başarısını çoğu zaman dış koşullara da bağlı sonuçlar üzerinden belirlemek süreci zorlaştıran bir yaklaşım. En basitinden çok iyi hazırlandığınız bir sınavdan sırf karnınız ağrıdığı için başarısız olabilirsiniz. Bu sizi gerçekten başarısız biri yapar mı peki? Tabi ki hayır. Hedef belirlemede, süreç sonuçtan kıymetlidir.
Hedef Belirlerken Bu Hatalardan Hangilerini Yapıyorsun?
1. Çok Uzun Vadeli Hedefler Belirlemek
2. Gerçeklikten Çok Uzak Hedefler Belirlemek
3. Sonuç Odaklı Hedefler Belirlemek
You can vote for more than one answer.
Güçlü Hedefler Nasıl Belirlenir?
Hedeflerinizi güçlü bir şekilde belirlemek onları hayata geçirmenizi kolaylaştıracaktır. Güçlü hedefler belirlemek için dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:
1. Hedefleri Çeyreklik Periyotlarla Belirlemek
Uzun yıllar boyunca yıllık hedefler belirleyen biri olmama rağmen 2024 yılının en başında elime geçen The 12 Week Year isimli kitaptan ilham alıp hayatımda ilk defa çeyreklik hedefler belirlemeyi denedim. 12 haftalık detaylı bir eylem planı ile belirlediğim bu hedefleri gerçekleştirmek gerçekten de önceki yıllara nispeten çok daha iyi oldu. Takip edenler bilir konuyla ilgili daha önce Instagram üzerinden 12 Aylık Hedeflerime 12 Haftada Nasıl Ulaştım? isimli bir gönderi paylaşmıştım.
1 yıllık hedef belirlemek süreci uzattığı için yıl içinde yaşanan olaylar insanı ister istemez hedeflerinden uzaklaştırıyor. Hele bir de benim gibi çok yönlü bir insansanız, tüm yıl için 10-15 tane hedef belirlediğiniz bir senaryoda nereden başlayıp ne yapacağınızı şaşırıyorsunuz.
Çeyreklik veya 12 haftalık hedef belirlemenin en büyük avantajı yılı 4 odak noktasına bölebilmek. Örneğin bir yıl içinde hem fit olmak, hem yeni bir beceri geliştirmek, hem bir proje tamamlamak, hem de sosyal ilişkilerine yatırım yapmak gibi aynı anda odaklanması zor konulara yılın farklı çeyrekliklerinde yönelmek mümkün oluyor. Odak noktası belli bir çeyreklikte yeni bir hedef öne çıktığında onu bir sonraki çeyrekliğe ertelemek mümkün oluyor. Ortalama 12 haftada insan 1-2 büyük hedefi tamamlayıp bu başarının da verdiği özgüvenle önüne gönül rahatlığıyla bakabiliyor.
2. Öğrenmeye ve Gelişime Odaklanmak
Aklını En Doğru Şekilde Kullan kitabının yazarı Amerikalı ünlü psikolog Carol Dweck çalışmalarının bir sonucu olarak ortaya koyduğu Hedef Yönelimi Kuramında, kişisel hedefleri "Performansa Yönelik Hedefler" ve "Öğrenmeye Yönelik Hedefler" olarak ikiye ayırır.
Performansa yönelik hedefler sabitlenmiş düşünce tarzının ürünleridir. Bu hedefler, yalnızca iyi bir performans sergilemeye odaklanır. Bu tür hedefler belirleyip bir hata yaptığımızda, bu başarısızlığımızın göstergesidir. Bu tür hedefler belirlediğimizde, bireyin performansı belli standartlara göre en iyi olmaya dayanır.
Öğrenmeye yönelik hedeflerde ise gelişim odaklı bir düşünce tarzını yansıtır. Bu tür hedefler, bir konuda gelişim göstermeye, ilerleme kaydetmeye ve uzmanlaşmaya odaklanır. Hatalar, bir hatadan çok bireyin öğrenme sürecinin doğal bir parçasıdır. Bu tür hedefler belirlediğimizde, bireyin gelişim gösteriyor ve ilerleme kaydediyor olması yeterli bir kriterdir.
Performansa yönelik hedefler belirlemek, motivasyonu olumsuz etkilerken öğrenmeye yönelik hedefler belirlemek motivasyonu artırır. Gelişime odaklanmak, bizi yolda tutmaya devam eder. Zira Konfüçyus'un da dediği gibi "Hiç durmadığınız sürece, ne kadar yavaş gittiğinizin bir önemi yoktur."
Carol Dweck ile tanışmak ve "henüz" kelimesinin gücünü keşfetmek için etkili bir video
3. Etkili Bir Eylem Planı Oluşturmak
Adım adım takip edebileceğiniz bir eylem planına dönüştürmedikten sonra istediğiniz kadar hedef belirleyin harekete geçmek konusunda bir direnç gösterirsiniz. Zihin net, kolay, pratik bilgileri karmaşık bilgilere tercih eder. Bu yüzden güçlü hedeflerin en büyük sırrı etkili bir eylem planı oluşturmayı öğrenmekten geçer.
Basit ve rutine dönüştürülebilecek türde hedefleriniz için bir eylem planına pek ihtiyacınız olmaz. Örneğin; spora yapmak istiyorsanız, bu hedefi somutlaştırmak yeterli olacaktır.
Bir Hedef Nasıl Somutlaştırılır?
Basit bir hedefi somutlaştırmak için ihtiyacınız olan şu soruları cevaplamaktır:
Hangi eylem?
Haftada kaç gün ve ne kadar süre?
Her şey ters gittiği senaryoda minimum başarı standardım veya B planım ne?
Örneğin düzenli olarak spor yapmak ile tam olarak neyi kast ediyoruz? Spor salonuna gitmeyi mi? Yoksa açık havada yürüyüş yapmayı mı? Ya da online spor derslerini takip etmeyi mi? Bu hangi eylemi kast ettiğimizi netleştirmeye yarar.
Diyelim ki spor salonuna gitmeyi seçtik. O zaman haftada kaç gün ve ne kadar süre? Haftada 3 gün ve 1 saat kadar dedik. Bu ideal bir senaryo ama hayat her zaman ideal değil.
O zaman her şey ters gittiği senaryoda minimum başarı standardım veya B planım ne? Spor salonuna 30 dakika uğramak mı? Yoksa evde biraz egzersiz yapmak mı? Belki de günlük 10.000 adım tamamlayarak da rutini devam ettirmeyi başarabiliriz.
Ancak her hedef bu kadar basit bir planla halledilebilir değil. Özellikle de bir beceri edinme süreci oldukça kompleks bir süreç ve böyle hedefler söz konusu olduğunda etkili bir eylem planını nasıl oluşturacağımızı öğrenmeye ihtiyacımız var.
Etkili Bir Eylem Planı Nasıl Oluşturulur?
Eylem planı veya diğer adıyla aksiyon planı, bir hedefe ulaşmak için yapılacak adımların basit ama etkili bir listesidir. Adeta bir yol haritası gibidir.
Etkili bir eylem planı şu 3 temel bilgiyi mutlaka içerir:
Hedef: Ne yapılmak isteniyor?
Adımlar: Bu hedefe ulaşmak için hangi adımlar atılacak?
Zaman: Her adım ne zaman tamamlanacak?
Bir hedefi etkili bir eylem planına dönüştürdüğümüz zaman, o eylem planını takip eden biri hedefe yönelik aksiyon alabilir. Eylem planı süreci tanımlar ve netleştirir.
Bir eylem planının başarısı, onun ne kadar açık, uygulanabilir ve takip edilebilir olduğuna bağlıdır. Bu yüzden, hedefe giden adımların detaylı ve ulaşılabilir olması önemlidir. Ayrıca, eylem planını takip ederken esnek olabilmek ve gerektiğinde planı güncelleyebilmek de başarıya ulaşmanın önemli bir parçasıdır diyebiliriz.
Gelin bir hedefi 12 haftalık etkili bir eylem planına nasıl dönüştürebileceğimizi bir örnek üzerinen görelim.
Hedef:
12 haftalık sürede İngilizce seviyemi A2'den B1 seviyesine getireceğim.
12 Haftalık Eylem Planı:
1. Hafta: Hazırlık ve Planlama
Adım 1: A2 ve B1 seviyesine uygun kaynaklar araştır (kitaplar, uygulamalar, videolar) ve kullanacağın kaynakları belirle.
Adım 2: Haftalık gerçekçi bir çalışma programı oluştur (dilbilgisi, kelime, dinleme, konuşma için ayrı zaman dilimleri ayır). Haftalık minimum çalışma periyotlarını belirle.
Adım 3: Odaklanacağın dilbilgisi yapılarını ve temaları listele.
2. Hafta: Dilbilgisi ve Kelime Çalışması
Adım 1: A2 seviyesindeki temel gramer konularını tekrar et.
Adım 2: İlk hafta için 30 kelimeyi öğren ve bu kelimeleri kullanaak cümleler kur.
Adım 3: Günlük 10-15 dakika dinleme pratiği yap (A2 seviyesinde kısa videolar veya podcast’ler).
Adım 4: Kısa bir makale veya hikâye oku, yeni kelimeleri listele.
3. Hafta: İlerlemenin Ölçümü ve Konuşma Pratiğine Başlama
Adım 1: Yeni gramer konularına geç.
Adım 2: 30 yeni kelime öğren ve bu kelimeleri cümle içinde kullanmaya başla.
Adım 3: Haftada 2 gün, online platformlardan bir partnerle konuşma pratiği yap.
Adım 4: İlk seviye testini yaparak mevcut seviyeni değerlendir.
4. Hafta: Dilbilgisi ve Dinleme Pratiği
Adım 1: Yeni gramer konularına geç.
Adım 2: 30 yeni kelime öğren.
Adım 3: Dinleme pratiğini artır (günlük 20 dakika B1 seviyesine uygun videolar izlemeye başla).
Adım 4: Okuduğun hikâye veya makalelerde anlamadığın kelimeleri araştır ve yazarak çalışarak pratik yap..
5. Hafta: Konuşma Pratiği ve Yazma Egzersizleri
Adım 1: B1 seviyesindeki yeni dilbilgisi konularına geç.
Adım 2: 30 yeni kelime öğren ve bu kelimeleri yazılı cümleler kurarak pekiştir.
Adım 3: Haftada 2-3 kez dil değişim platformlarında, arkadaşlarla veya kamera karşısında konuşma pratiği yap.
Adım 4: Kısa paragraflar yaz, öğrendiğin dilbilgisi yapıları ve kelimeleri kullan.
6. Hafta: Okuma ve Yazma Pratikleri
Adım 1: B1 seviyesindeki dilbilgisi konularına devam et.
Adım 2: 30 yeni kelime öğren.
Adım 3: Okuduğun makaleleri özetle ve öğrendiğin kelimeleri kullanarak kısa yazılar yaz.
Adım 4: Dinleme pratiği için haber veya röportaj videolarını kullan, anlamadığın kelimeleri not al.
7. Hafta: İlerlemenin Ölçümü ve Telaffuz Pratiği
Adım 1: B1 seviyesindeki dilbilgisi konularına devam et.
Adım 2: 30 yeni kelime öğren ve cümleler içinde tekrar et.
Adım 3: Seviye testi yaparak ilerlemeyi kontrol et ve eksiklerini belirle.
Adım 4: Haftada en az 2 gün kendi sesini kaydedip telaffuzunu dinle ve düzeltmeye çalış.
8. Hafta: Dinleme ve Konuşma Odaklı Çalışma
Adım 1: B1 seviyesindeki gramer konularını genişlet.
Adım 2: 30 yeni kelime öğren.
Adım 3: Dinleme pratiğini günlük 30 dakikaya çıkar ve notlar al.
Adım 4: Haftada 3 gün konuşma pratiği yap, yeni öğrendiğin yapıları ve kelimeleri kullanarak konuşmaya çalış.
9. Hafta: Yazılı ve Sözlü Pratik
Adım 1: Yazı yazma pratiği yaparak öğrendiğin dilbilgisi yapılarını kullan.
Adım 2: 30 yeni kelime öğren.
Adım 3: Dinleme pratiğine devam et, uzun konuşmaları anlamaya çalış.
Adım 4: Haftada en az 2 kez farklı konularda İngilizce konuşma yap.
10. Hafta: İlerlemenin Değerlendirilmesi ve Dilbilgisi Tekrarı
Adım 1: İkinci bir seviye testi yaparak gramer ve kelime bilgini kontrol et.
Adım 2: Eksik olduğun gramer konularını tekrar gözden geçir.
Adım 3: 30 yeni kelime öğren.
Adım 4: Yazı yazma ve konuşma pratiğini pekiştir.
11. Hafta: Tamamlayıcı Çalışmalar
Adım 1: B1 seviyesinde eksik kalan dilbilgisi konularını tamamla.
Adım 2: 30 yeni kelime öğren.
Adım 3: Blog yazıları oku ve özet çıkar, yeni kelimeler öğrenmeye devam et.
Adım 4: Haftada 2-3 kez konuşma pratiği yap ve kendini geliştirdiğin alanlarda test et.
12. Hafta: Final Testi ve İlerleme Analizi
Adım 1: Son seviye testini yaparak gelişimini değerlendir.
Adım 2: Öğrendiğin tüm dilbilgisi yapılarında tekrar yap, zorlandığın konuları yeniden çalış.
Adım 3: 30 yeni kelime öğrenerek toplam kelime sayını 330’a çıkar.
Adım 4: Konuşma pratiği yapmaya devam et, öğrendiğin tüm kelimeleri ve yapıları konuşmana entegre etmeye çalış.
Gördüğünüz üzere bu kadar detaylı bir eylem planı hazırlamak biraz zamanınızı alacak fakat bir kere hazırladığınızda hedefe yönelik her hafta hangi adımları atmanız gerektiğine dair önünüzde detaylı bir yol haritası olacak. Üstelik işler bazı haftalar istediğiniz gibi gitmese bile bir sonraki hafta kaldığınız yerden devam etme imkânınız olacak. İşin en güzel yanı ise hedefiniz ajandanıza her hafta bıkmadan yazdığınız "İngilizce çalış" düzeyinde kalmayacak.
Harekete Geçmenin Gücü
Hiçbir hedef harekete geçmedikçe reelde var olamaz. Sayfalarca eylem planı da yapsanız, aksiyon almadığınız sürece bir yararı olmaz. Kitabımın adına da dikkat ettiyseniz, Karar Ver, Planla, Harekete Geç. Karar Ver, Planla ve İdeal Koşulları Bekle değil 😊
Bu konudaki en büyük ilhamlarımdan biri Josh Kaufmann tarafından ortaya konulan İlk 20 Saat Kuralı! Özellikle kompleks becerileri geliştirmek için ihtiyacımız olan pratiği sürdürme konusunda müthiş bir yöntem. Uzun zamandır bir konuda pratik yapmam veya gelişim göstermem gerektiğinde hep 20 saatlik periyotlar sayıyorum. Denendi, onaylandı. Tahmin ettiğinizden daha etkili bir yöntem diyebilirim.
İlk 20 Saat Kuralına göre bir beceride temel düzeyde ustalaşmak için yaklaşık 20 saatlik odaklanmış bir çalışma yeterlidir. Yani, bir beceriyi mükemmel bir şekilde öğrenmek için değil, o konuda temel bir yetkinlik kazanmak için yalnızca 20 saatlik pratik yeterli olabilir. (12 haftaya kaç 20 saat sığdırabileceğinizi bir düşünün!!!)
İlk 20 Saat Kuralı'nın adımları:
Öğrenmek istediğiniz beceriyi belirleyin.
Beceri hakkında genel bilgi edinin ve temel alt bileşenlerini öğrenin.
Kendinize belirli bir hedef koyun.
20 saat boyunca mümkünse her gün kısa ve düzenli periyotlarda pratik yapın.
Pratik yaparken odaklanın ve dikkat dağıtıcılardan kurtulun.
İlerlemeyi sürekli takip edin ve pratik yapmaya devam edin.
Bu yöntem, öğrenme sürecinin en zor kısmı olan başlangıç aşamasını hızla geçerek gelişim göstermenizi sağlarken, aklınızı iyi bir performans sergileme kaygısından da uzaklaştırır.