Mükemmeliyetçilik ile mücadele etmek mi istiyorsunuz? O halde çok haklısınız. Mükemmeliyetçilik, her şeyi hatasız ve kusursuz yapmamız gerektiğine dair olan gerçek dışı inancımızdır. Mükemmeliyetçilikle başımız dertteyse her hata yaptığımızda kendimizi başarısız, değersiz ve yetersiz hissederiz.
Mükemmeliyetçi biriyle başarıya odaklı biri temelde farklıdır. Mükemmeliyetçi bireyler, başarısızlıktan korkar. Başarısız olma ihtimali bile onları rahatsız eder. Mükemmeliyetçiliğin temelinde başarısızlık korkusu ve öz güvensizlik vardır. Öte yandan başarıya odaklı biri deneyime önem verir. Bu yüzden süreçte elinden gelenin en iyisini yapmaya çalışır ve olası başarısızlıkların başarıya giden yolda bir ara durak olduğunun farkındadır.
"İNSAN YARADILIŞI HİÇBİR ZAMAN MÜKEMMEL OLAMIYOR. EN PARLAK YILDIZDA BİLE KARANLIK LEKELER BULUNUR." CHARLOTTE BRONTË
Mükemmeliyetçiliğin Belirtileri
Hayata karşı genel tutumunuz ya hep ya hiçtir.
İdeal koşullar yoksa, bir işi ertelersiniz.
Bir işi tamamlamanız diğer insanlara kıyasla çok daha uzun sürer.
Başarısızlık fikri sizi çok rahatsız eder.
Bir kez başarısız olduktan sonra yeniden denemeniz oldukça zordur.
Bir işin sonucu sizin için en önemli şeydir.
Yeteri kadar iyiyi tanımlamak sizin için zordur.
Bir hata yaptığınızda kendinizi eksik ve yetersiz hissedersiniz.
Ne kadar mükemmeliyetçisiniz?
Çok mükemmeliyetçiyim
Kısmen mükemmeliyetçiyim
Nadiren mükemmeliyetçiyim
Mükemmeliyetçiliğin Yarattığı Sorunlar
Eğer başınız mükemmeliyetçilik ile dertteyse, bunun hayatınızda yaratacağı birtakım ciddi sorunlar da var demektir. Eğer mükemmeliyetçilik ile mücadele etmeyi öğrenmezseniz bu sorunlar katlanarak büyür ve sizi iyice zorlu bir dünyaya hapseder.
Mükemmeliyetçiliğin hayatınızda yaratacağı belli başlı sorunlar şunlardır:
Tükenmişlik hissi
Stres
Öz güven problemleri
Erteleme hastalığı
Kaygı bozukluğu
Mükemmeliyetçilik ile Mücadele
Mükemmeliyetçilik iki tarafı da keskin bir kılıca benzer. Bir tarafı bizi daha yüksek standartlar koyup daha iyi işler yapmaya zorlar. Fakat diğer tarafı gereksiz strese sokar, kaygılandırır ve hatta bazı durumlarda başarısızlık korkusuyla harekete geçmemizi tümüyle engeller.
Mükemmeliyetçilik sizin için de ciddi bir sorunsa, bu stratejiler size yardımcı olabilir:
1. Sorununuzun Farkına Varın
Mükemmeliyetçi eğilimlerinizin size zorluk çıkardığını fark etmek mükemmeliyetçilik ile mücadele için en önemli adımdır. Çoğu insan için mükemmeliyetçilik farkında bile olmadan sürdürdükleri bir davranıştır. Bu yüzden de mükemmeliyetçiliğin hayatta ilerleyişimize nasıl zarar verdiğinin farkına varmak zor olabilir.
Mükemmeliyetçi düşüncelerinizin ve davranışlarınızın farkına varmak, onları değiştirmek için ilk adımdır. Örneğin, hayatınızdaki her şeyin mükemmel bir şekilde düzenli olmasını istiyorsanız, bunun sizde yarattığı strese dikkat edin. Veya bir sorumluluğu mükemmel bir şekilde tamamlayamadığınızda yaşadığınız büyük hayal kırıklığının size verdiği zararın farkına varın. Sorununuzun farkına vardığınız zaman, düşünce ve davranışlarınızı daha sağlıklı alternatifleri ile değiştirmeniz daha kolay olacaktır.
2. Ulaşılabilir Hedefler Belirleyin
Mükemmeliyetçi bir yapınız varsa, kendinize gerçek dışı hedefler koyuyor olma ihtimaliniz çok yüksektir. Çok yüksek ve gerçek dışı standartlar belirlemek bize kendimizi başarısız hissettirmekten başka bir işe yaramaz. Önemli olan kusursuz sonuçlar elde etmek değil, sürdürülebilir sistemler kurmaktır. Bu konuda yardıma ihtiyacınız olduğunu düşünüyorsanız, size kesinlikle “İşleyen Bir Sistem Nasıl Kurarız?” adlı eğitim modülüme katılmanızı öneririm.
Gerçekçi ve ulaşılabilir hedefler belirlemek için dikkat etmeniz gereken birkaç nokta var:
Belirli bir zaman içerisinde neleri başarabileceğiniz konusunda gerçekçi olun. İhtiyacınız olan zamanı azımsamayın veya abartmayın. Bir işe başlamadan önce ona ayıracağınız zamanı net bir şekilde belirleyin ve o zaman dilimi tamamlandığında sonuç ile yetinin.
Örneğin; yazmanız gereken bir rapor için ortalama 3 gün günde 1’er saat ayıracaksanız, bu 3 saatlik toplam sürede raporu ne olursa olsun tamamlamayı hedefleyin ve en sonunda ortaya çıkan ürün ile yetinmeyi öğrenin. 3 saatin sonunda başka hedeflere geçiş yapın.
Çok büyük hedefleri küçük ve daha gerçekçi hedeflere bölün. Bu odağınızı sonuç yerine süreçte tutmanıza yardımcı olur. Örneğin; “projeyi yap” demek yerine “projenin ön çalışması için 1 saat boyunca örnek çalışmaları inceleyerek not al”. diyin. Her seferinde bir adım atarsanız, bir bakmışsınız yolun sonuna gelmişsiniz.
Hedeflerinizi değiştirmekten korkmayın. Esnek olun ve gerekli gördüğünüz noktalarda mükemmeliyetçilik tutkusuyla belirlediğiniz büyük hedefleri değiştirin.
3. Sürece Odaklanın
Sonuç yerine sürece odaklanmak mükemmeliyetçilik ile mücadele için iyi bir yoldur. Sonuca odaklanmak yani zihnimizin odağını iyi bir sonuç elde etmeye sabitlemek daha yüksek beklentilere girmemize neden olur. Bu da mükemmeliyetçi tarafımıza iyi gelmez. Sonuca odaklanmak omzumuza çok fazla yük yükler ve çıktığımız yolculuktan keyif almamızı engeller.
Diğer bir taraftan, sürece odaklanmak atacağımız adımlara daha rahat odaklanmamıza yardımcı olur. Bu stresi azaltır ve öğrenip gelişmekten daha çok keyif almamıza yardımcı olur.
4. Kontrol Listesi Oluşturun
KONTROL LİSTESİ BİR İŞİ NASIL YAPACAĞIMIZA DAİR BASAMAKLARI MADDE MADDE YAZDIĞIMIZ BİR LİSTEDİR.
Bir işe başladığınızda çok yüksek standartlar belirleyip kendinizi yıpratıyorsanız, yapmanız gereken çok basit: Bir kontrol listesi oluşturmak!
Kontrol listesi bir işi nasıl yapacağımıza dair basamakları madde madde yazdığımız bir listedir. Listedeki bütün maddelere tik attığımızda, o iş tamamlanmış olur. Sizin de mükemmeliyetçilikle başınız dertteyse, ihtiyacınız olan ilk şey yapılması gereken işi veya ulaşılması gereken hedefi küçük ve kolay adımlara bölmektir. Bu hem işleri daha kolay halletmemize yardımcı olur hem de stresimizi azaltır. Ayrıca maddeleri tamamladıkça işaretlemek de hem zevkli hem motive edicidir.
5. “Yeteri Kadar İyi” Kriterini Tanımlayın
Bir işe başlamadan önce o işin tamamlanmış kabul edileceği “yeteri kadar iyi” kriterlerini tanımlamanız gerekir. Çoğu iş ve sorumluluk her zaman daha da iyileştirilebilir. Bu o iş veya sorumluluğun yapısı gereğidir.
Örneğin; öğrenciyseniz, bir ödevin üzerinden defalarca geçerek onu her seferinde daha iyi bir hale getirebilirsiniz. Veya bir ev hanımı olarak ev işleri yapıyorsanız, her zaman daha temiz veya daha düzenli bir eve sahip olabilirsiniz. Mükemmeliyetçilik sizi ya hep ya hiççi bir tutuma götürür. Bu nedenle mükemmeliyetçi dürtünüzle başa çıkmak için kendinize “yeteri kadar iyi” kriterleri belirlemelisiniz.
Yeteri kadar iyiyi tanımlamak adına o işe başlamadan önce temel bir kontrol listesi oluşturabilir ve hangi adımda işin “yeteri kadar iyi” kriterine ulaşacağını belirleyebilirsiniz. Örneğin; ödeviniz 2000 kelimeye ulaştığında mı “yeteri kadar iyi” olacak? Veya bulaşıklarınız yıkanmış ve yerler süpürülmüş olduğunda mı eviniz “yeteri kadar iyi” toplanmış olacak?
Bu kriteri belirleyin ve onu kabullenin. Alternatif olarak bir işe ayıracağınız zamanı da seçebilirsiniz. Örneğin; ödeviniz için 3 X 60 dakika ayırarak odaklandığınızda mı “yeteri kadar iyi” bir performans sergilemiş olacaksınız? Yoksa evinizi derleyip toplamak için 1 saat ayırdığınızda mı “yeteri kadar iyi” toparlanmış olacak? Bu kriteri tanımlayın.
Bunları Yapın
Kendinizden beklentiniz konusunda gerçekçi olun.
Mükemmeliyetçi yönünüz sizi strese sokuyorsa, profesyonel destek alın.
Kendinize karşı tıpkı çok sevdiğiniz birine karşı olduğu gibi şefkatle ve anlayışla yaklaşın.
Hatalarınızı bir gelişim fırsatı olarak görün.
Bunları Yapmayın
Kendinizi başkaları ile kıyaslamayın. Bu sizi strese sokmak ve yetersiz hissettirmekten başka bir işe yaramaz.
Sonuca kafayı fazla takmayın. Hayat akışta kalmayı seçenlere yardımcıdır.
Ya hep ya hiç diye düşünerek harekete geçmenizi engellemeyin.
Mükemmeliyetçiliğin sizi sömürmesine izin vermeyin.
Bütün bu stratejileri ve ipuçlarını uygulayarak hayatınızı daha dengeli bir noktaya getirebilirsiniz. Bu gelişim sürecinde kendinize karşı anlayışlı ve sabırlı olmaya özen gösterin. Unutmayın ki zaman ve çabayla çözülemeyecek mesele yoktur.
Mükemmeliyetçilikle mücadelede yolunuz açık olsun
Eğer bu yazı hoşunuza gittiyse, Zihinsel Yorgunluk İle Mücadele yazısını da okumanızı öneririm. Daha fazla kişisel gelişim için son kitabım Karar Ver, Planla, Harekete Geç size yol gösterecek.
Sevgiler,
Ayça